2.2. Kế toán đầu tư tài chính
2.2.1. Giới thiệu chung về đầu tư tài chính
Đầu tư tài chính tại đơn vị HCSN là các hoạt động đầu tư vốn ra bên ngoài từ các nguồn không phải do ngân sách cấp nhằm tìm kiếm lợi nhuận bên cạnh hoạt động chuyên môn, hoạt động SXKDDV.
Đầu tư tài chính bao gồm đầu tư tài chính ngắn hạn và đầu tư tài chính dài hạn. Trong đó, hình thức góp vốn bằng tài sản hoặc góp tiền mua tài sản để LDLK với đơn vị khác được phân chia thành 2 dạng:
Có hình thành pháp nhân mới. Các bên tham gia LDLK cùng góp tài sản hoặc góp vốn để mua tài sản giao cho pháp nhân mới quản lý, sử dụng tài sản theo quy định để đem lại lợi ích cho các bên tham gia.
• Không thành nhân mới: gồm 2 trường hợp: (i) các bên tham gia LDLK tự quản lý, sử dụng tài sản của mình và chịu trách nhiệm về nghĩa vụ tài chính, chi phí phát sinh trong quá trình hoạt động và
được chia doanh thu từ hoạt động LDLK. (ii) Các bên tham gia LDLK cùng góp tài sản hoặc góp vốn để mua tài sản cho mục đích LDLK; các tài sản này được các bên tham gia LDLK cùng quản lý, sử dụng để mang lại lợi ích và chia sẻ rủi ro cho các bên tham gia.
Hai dạng này có những yêu cầu quản lý và nguyên tắc kế toán khác nhau.
2.2.2. Yêu cầu quản lý đối với đầu tư tài chính
Các đơn vị chỉ được phép đầu tư tài chính theo quy định pháp luật hiện hành. Kế toán phải mở sổ chi tiết để theo dõi từng khoản đầu tư tài chính của đơn vị theo giá mua thực tế từng loại chứng khoán, theo từng hình thức đầu tư và số vốn đã góp theo từng đối tác, từng lần góp và từng khoản đã thu hồi và theo dõi chi tiết ngắn hạn, dài hạn cho từng khoản đầu tư.
a) Đối với chứng khoán đầu tư
Chứng khoán đầu tư phải được ghi sổ kế toán theo giá thực tế mua chứng khoán (giá gốc), bao gồm: Giá mua cộng các chi phí mua (nếu có), như chi phí môi giới, giao dịch, cung cấp thông tin, thuế, lệ phí và phí Ngân hàng.
b) Đối với các khoản đầu tư góp vốn thông thường
Giá trị vốn góp vào đơn vị khác phản ánh trên sổ kế toán phải là giá trị vốn góp được các bên tham gia góp vốn thống nhất đánh giá và được chấp thuận trong biên bản góp vốn. Trường hợp góp vốn bằng TSCĐ, vật tư, HH theo quy định của chế độ tài chính, nếu được đánh giá cao hơn hoặc thấp hơn giá trị ghi trên sổ kế toán ở thời điểm góp vốn, thì khoản chênh lệch này được phản ánh vào bên Nợ TK 8118 (nếu lỗ) hoặc ghi Có TK 7118 (nếu lãi).
Khi thu hồi vốn góp, căn cứ giá trị vật tư, tài sản (giá trị này được thỏa thuận góp. Nếu bị thiệt hại do không thu hồi đủ vốn góp thì khoản thiệt hại này được coi như một khoản lỗ trong kỳ và ghi vào bên Nợ TK 615. Lợi nhuận được chia từ đầu tư góp vốn là doanh thu trong kỳ và được phản ảnh vào bên Có TK 515, số thu này có thể được thanh toán theo mỗi kỳ kế toán và cũng có thể dùng để bổ sung vốn góp nếu các bên tham gia góp vốn chấp thuận. Các khoản chi phí về hoạt động góp vốn phát sinh được phản ánh vào bên Nợ TK 615.
c) Đối với các khoản đầu tư góp vốn theo hình thức LDLK hình thành pháp nhân mới
Yêu cầu quản lý và nguyên tắc hạch toán tương tự trường hợp đầu tư góp vốn thông thường (đơn vị đem tài sản đi góp vốn sẽ hạch toán là khoản đầu tư vào đơn vị khác, đơn vị nhận vốn góp sẽ hạch toán tăng giá trị tiền, tài sản nhận vốn góp của các bên tham gia LDLK và ghi tăng nguồn vốn kinh doanh).
d) Đối với các khoản đầu tư góp vốn theo hình thức LDLK không hình thành pháp nhân mới
Khi thực hiện hợp đồng LDLK mà các bên cùng góp tài sản hoặc góp vốn để mua tài sản sử dụng cho mục đích LDLK thì các bên phải cùng thống nhất cử một bên ghi sổ kế toán để hạch toán các khoản doanh thu, chi phí phát sinh chung của hoạt động LDLK trước khi phân bổ cho các bên tham gia.
Khi nhận tiền, tài sản của các bên khác đóng góp cho hoạt động LDLK, bên nhận khoản LDLK này phải ghi nhận là nợ phải trả khác, không được ghi nhận vào nguồn vốn kinh doanh. Đối với các bên tham gia LDLK, các khoản tiền, tài sản đem đi góp vốn được ghi nhận là các khoản nợ phải thu khác.
Các bên tham gia LDLK phải mở sổ kế toán để ghi chép và phản ánh trong BCTC của mình các nội dung sau đây:
Tài sản góp vốn LDLK;
Các khoản nợ phải trả phải gánh chịu;
Doanh thu được chia từ bán hàng hoặc cung cấp DV từ hợp đồng BCC;
Chi phí và nghĩa vụ phải gánh chịu.
Khi bên nhận vốn góp có phát sinh chi phí chung phải mở sổ kế toán để ghi chép, tập hợp toàn bộ các chi phí chung đó. Định kỳ căn cứ vào các thỏa thuận trong hợp đồng LDLK về việc phân bổ các chi phí chung, kế toán lập Bảng phân bổ chi phí chung, được các bên tham gia LDLK xác nhận, giao cho mỗi bên giữ một bản (bản chính). Bảng phân bổ chi phí chung kèm theo các chứng từ gốc hợp pháp là căn cứ để mỗi bên tham gia LDLK kế toán chi phí chung được phân bổ từ hợp đồng.
Các bên tham gia LDLK cùng góp tài sản hoặc góp vốn đề mua tài sản c mục đích LDLK; các tài sản này được các bên tham gia LDLK quản lýsử dụng cho theo hợp đồng LDLK để mang lại lợi ích và chia sẻ rủi ro cho các bên tham c
gia Trường hợp TSCĐ của bên nào bên đó tự quản lý thì các bên tham gia LDLK sẽ tự hạch toán TSCĐ và tính khấu hao TSCĐ tương ứng với phân tỷ lệ vốn góp cho hoạt động LDLK, bên được giao làm kế toán hoạt động LDLK chỉ ghi nhận doanh thu, chi phí phát sinh chung;
Trường hợp giao quyền sở hữu TSCĐ cho 1 bên (bên làm kế toán hoạt động LDLK) và chia quyền lợi theo thỏa thuận LDLK. Bên được giao quyền sở hữu TSCĐ sẽ ghi tăng TSCĐ tại đơn vị mình;
Trường hợp nhận vốn góp bằng tài sản nhưng bên tham gia LDLK không chuyển giao quyền sở hữu TSCĐ cho bên nhận vốn góp, bên nhận vốn góp chỉ theo dõi chi tiết trên hệ thống kế toán quản trị và thuyết minh như tài sản nhận giữ hộ.
Tổng doanh thu tiền bán SP, DV được hạch toán vào các khoản phải trả khác. Phần doanh thu mà từng bên tham gia LDLK được hưởng mới ghi nhận vào doanh thu bán hàng và cung cấp DV của từng đơn vị. 2.2.3. Tài khoản sử dụng
TK 121- Đầu tư tài chính: phản ánh số hiện có và tình hình biến động các khoản đầu tư tài chính ngắn hạn và dài hạn (kể cả các khoản TGNH có kỳ hạn) từ các nguồn không phải do NS cấp.
2.2.1. Giới thiệu chung về đầu tư tài chính
Đầu tư tài chính tại đơn vị HCSN là các hoạt động đầu tư vốn ra bên ngoài từ các nguồn không phải do ngân sách cấp nhằm tìm kiếm lợi nhuận bên cạnh hoạt động chuyên môn, hoạt động SXKDDV.
Đầu tư tài chính bao gồm đầu tư tài chính ngắn hạn và đầu tư tài chính dài hạn. Trong đó, hình thức góp vốn bằng tài sản hoặc góp tiền mua tài sản để LDLK với đơn vị khác được phân chia thành 2 dạng:
Có hình thành pháp nhân mới. Các bên tham gia LDLK cùng góp tài sản hoặc góp vốn để mua tài sản giao cho pháp nhân mới quản lý, sử dụng tài sản theo quy định để đem lại lợi ích cho các bên tham gia.
• Không thành nhân mới: gồm 2 trường hợp: (i) các bên tham gia LDLK tự quản lý, sử dụng tài sản của mình và chịu trách nhiệm về nghĩa vụ tài chính, chi phí phát sinh trong quá trình hoạt động và
được chia doanh thu từ hoạt động LDLK. (ii) Các bên tham gia LDLK cùng góp tài sản hoặc góp vốn để mua tài sản cho mục đích LDLK; các tài sản này được các bên tham gia LDLK cùng quản lý, sử dụng để mang lại lợi ích và chia sẻ rủi ro cho các bên tham gia.
Hai dạng này có những yêu cầu quản lý và nguyên tắc kế toán khác nhau.
2.2.2. Yêu cầu quản lý đối với đầu tư tài chính
Các đơn vị chỉ được phép đầu tư tài chính theo quy định pháp luật hiện hành. Kế toán phải mở sổ chi tiết để theo dõi từng khoản đầu tư tài chính của đơn vị theo giá mua thực tế từng loại chứng khoán, theo từng hình thức đầu tư và số vốn đã góp theo từng đối tác, từng lần góp và từng khoản đã thu hồi và theo dõi chi tiết ngắn hạn, dài hạn cho từng khoản đầu tư.
a) Đối với chứng khoán đầu tư
Chứng khoán đầu tư phải được ghi sổ kế toán theo giá thực tế mua chứng khoán (giá gốc), bao gồm: Giá mua cộng các chi phí mua (nếu có), như chi phí môi giới, giao dịch, cung cấp thông tin, thuế, lệ phí và phí Ngân hàng.
b) Đối với các khoản đầu tư góp vốn thông thường
Giá trị vốn góp vào đơn vị khác phản ánh trên sổ kế toán phải là giá trị vốn góp được các bên tham gia góp vốn thống nhất đánh giá và được chấp thuận trong biên bản góp vốn. Trường hợp góp vốn bằng TSCĐ, vật tư, HH theo quy định của chế độ tài chính, nếu được đánh giá cao hơn hoặc thấp hơn giá trị ghi trên sổ kế toán ở thời điểm góp vốn, thì khoản chênh lệch này được phản ánh vào bên Nợ TK 8118 (nếu lỗ) hoặc ghi Có TK 7118 (nếu lãi).
Khi thu hồi vốn góp, căn cứ giá trị vật tư, tài sản (giá trị này được thỏa thuận góp. Nếu bị thiệt hại do không thu hồi đủ vốn góp thì khoản thiệt hại này được coi như một khoản lỗ trong kỳ và ghi vào bên Nợ TK 615. Lợi nhuận được chia từ đầu tư góp vốn là doanh thu trong kỳ và được phản ảnh vào bên Có TK 515, số thu này có thể được thanh toán theo mỗi kỳ kế toán và cũng có thể dùng để bổ sung vốn góp nếu các bên tham gia góp vốn chấp thuận. Các khoản chi phí về hoạt động góp vốn phát sinh được phản ánh vào bên Nợ TK 615.
c) Đối với các khoản đầu tư góp vốn theo hình thức LDLK hình thành pháp nhân mới
Yêu cầu quản lý và nguyên tắc hạch toán tương tự trường hợp đầu tư góp vốn thông thường (đơn vị đem tài sản đi góp vốn sẽ hạch toán là khoản đầu tư vào đơn vị khác, đơn vị nhận vốn góp sẽ hạch toán tăng giá trị tiền, tài sản nhận vốn góp của các bên tham gia LDLK và ghi tăng nguồn vốn kinh doanh).
d) Đối với các khoản đầu tư góp vốn theo hình thức LDLK không hình thành pháp nhân mới
Khi thực hiện hợp đồng LDLK mà các bên cùng góp tài sản hoặc góp vốn để mua tài sản sử dụng cho mục đích LDLK thì các bên phải cùng thống nhất cử một bên ghi sổ kế toán để hạch toán các khoản doanh thu, chi phí phát sinh chung của hoạt động LDLK trước khi phân bổ cho các bên tham gia.
Khi nhận tiền, tài sản của các bên khác đóng góp cho hoạt động LDLK, bên nhận khoản LDLK này phải ghi nhận là nợ phải trả khác, không được ghi nhận vào nguồn vốn kinh doanh. Đối với các bên tham gia LDLK, các khoản tiền, tài sản đem đi góp vốn được ghi nhận là các khoản nợ phải thu khác.
Các bên tham gia LDLK phải mở sổ kế toán để ghi chép và phản ánh trong BCTC của mình các nội dung sau đây:
Tài sản góp vốn LDLK;
Các khoản nợ phải trả phải gánh chịu;
Doanh thu được chia từ bán hàng hoặc cung cấp DV từ hợp đồng BCC;
Chi phí và nghĩa vụ phải gánh chịu.
Khi bên nhận vốn góp có phát sinh chi phí chung phải mở sổ kế toán để ghi chép, tập hợp toàn bộ các chi phí chung đó. Định kỳ căn cứ vào các thỏa thuận trong hợp đồng LDLK về việc phân bổ các chi phí chung, kế toán lập Bảng phân bổ chi phí chung, được các bên tham gia LDLK xác nhận, giao cho mỗi bên giữ một bản (bản chính). Bảng phân bổ chi phí chung kèm theo các chứng từ gốc hợp pháp là căn cứ để mỗi bên tham gia LDLK kế toán chi phí chung được phân bổ từ hợp đồng.
Các bên tham gia LDLK cùng góp tài sản hoặc góp vốn đề mua tài sản c mục đích LDLK; các tài sản này được các bên tham gia LDLK quản lýsử dụng cho theo hợp đồng LDLK để mang lại lợi ích và chia sẻ rủi ro cho các bên tham c
gia Trường hợp TSCĐ của bên nào bên đó tự quản lý thì các bên tham gia LDLK sẽ tự hạch toán TSCĐ và tính khấu hao TSCĐ tương ứng với phân tỷ lệ vốn góp cho hoạt động LDLK, bên được giao làm kế toán hoạt động LDLK chỉ ghi nhận doanh thu, chi phí phát sinh chung;
Trường hợp giao quyền sở hữu TSCĐ cho 1 bên (bên làm kế toán hoạt động LDLK) và chia quyền lợi theo thỏa thuận LDLK. Bên được giao quyền sở hữu TSCĐ sẽ ghi tăng TSCĐ tại đơn vị mình;
Trường hợp nhận vốn góp bằng tài sản nhưng bên tham gia LDLK không chuyển giao quyền sở hữu TSCĐ cho bên nhận vốn góp, bên nhận vốn góp chỉ theo dõi chi tiết trên hệ thống kế toán quản trị và thuyết minh như tài sản nhận giữ hộ.
Tổng doanh thu tiền bán SP, DV được hạch toán vào các khoản phải trả khác. Phần doanh thu mà từng bên tham gia LDLK được hưởng mới ghi nhận vào doanh thu bán hàng và cung cấp DV của từng đơn vị. 2.2.3. Tài khoản sử dụng
TK 121- Đầu tư tài chính: phản ánh số hiện có và tình hình biến động các khoản đầu tư tài chính ngắn hạn và dài hạn (kể cả các khoản TGNH có kỳ hạn) từ các nguồn không phải do NS cấp.
