3.5. Kế toán xây dựng cơ bản, nâng cấp tài sản cố định
3.5.1. Yêu cầu quản lý và hạch toán
* Đối với hoạt động xây dựng cơ bản
Các đơn vị có hoạt động đầu tư XDCB tổ chức hạch toán hoạt động đầu tư XDCB chung trên cùng một hệ thống sổ kế toán của đơn vị sử dụng TK 241 “XDCB dở dang”. Đối với những công trình XDCB mà đơn vị chủ đầu tư có tổ chức Ban quản lý dự án và tổ chức hạch toán riêng thì thực hiện hạch toán theo chế độ kế toán quy định cho đơn vị chủ đầu từng thì thực
TK 241 được mở chi tiết cho từng công trình, hạng mục công trình đầu tư xây dựng. Đối với đầu tư XDCB ở mỗi công trình, hạng mục công trình phải hạch toán chi tiết theo từng loại chi phí đầu tư. Nội dung cụ thể của từng loại chi phí hạch toán vào TK 241 phải căn cứ vào quy định quản lý tài chính hiện hành về đầu tư xây dựng.
Chi phí trên TK 241 phải theo dõi được số lũy kế từ khi bắt đầu công trình đến khi hoàn thành bàn giao đưa công trình vào sử dụng và quyết toán được duyệt theo quy định của pháp luật về đầu tư xây dựng hiện hành.
Khi công trình XDCB hoàn thành, đơn vị chủ đầu tư phải tiến hành tính toán, phân bổ chi phí quản lý dự án và chi phí khác theo nguyên tắc:
-Các chi phí quản lý dự án và chi phí khác liên quan đến đối tượng tài sản nào thì tính trực tiếp cho đối tượng tài sản đó.
-Các chi phí quản lý dự án và chi phí khác có liên quan đến nhiều đối tượng tài sản thì phải phân bổ theo những tiêu thức thích hợp.
Trường hợp đầu tư XDCB bằng nguồn vốn vay, nguồn vốn kinh doanh, hoặc các Quỹ dùng cho hoạt động SXKDDV cần chú ý.
-Trường hợp đầu tư XDCB để hình thành TSCĐ dùng cho hoạt động SXKDDV thuộc đối tượng chịu thuế GTGT tính theo phương pháp khấu trừ, thì chi phí phản ánh vào TK 241 là chi phí không có thuế GTGT. Thuế GTGT đầu vào được phản ánh vào TK 1332.
-Trường hợp đầu tư XDCB để hình thành TSCĐ dùng cho hoạt động SXKDDV không thuộc đối tượng chịu thuế GTGT hoặc thuộc đối tượng chịu thuế GTGT tính theo phương pháp trực tiếp, thì chi phí đầu tư XDCB phản ánh vào TK 241 bao gồm cả thuế GTGT đầu vào.
Trường hợp ĐTXDCB bằng nguồn vốn vay thì lãi vay phải trả trong thời gian xây dựng được tính vào chi phí ĐTXDCB khác hoặc theo quy định về ĐTXDCB hiện hành và lãi tiền gửi của khoản đi vay được hạch toán giảm chi phí (chi phí khác) đầu tư XDCB hoặc theo quy định về ĐTXDCB hiện hành
* Đối với hoạt động nâng cấp TSCĐ
Chi phí nâng cấp TSCĐ thực tế phát sinh được kết chuyển vào các TK chi phí có liên quan trong 1 kỳ kế toán hoặc có thể phân bổ cho các kỳ kế toán. Trường hợp các dự án nâng cấp TSCĐ thì chi phí đó được ghi tăng nguyên giá của TSCĐ. Chi phí sửa chữa thường xuyên TSCĐ không hạch toán vào chi phí nâng cấp TSCĐ mà hạch toán vào các TK chi phí có liên quan khác.
3.5.2. Tài khoản sử dụng
TK 241- XDCB dở dang: phản ánh chi phí đầu tư xây dựng dở dang ở các đơn vị HCSN. TK này có 3 TK cấp 2:
- TK 2411: Phản ánh chi phí mua sắm TSCĐ và tình hình quyết toán chi phí mua sắm TSCĐ trong trường hợp TSCĐ mua về phải qua lắp đặt, chạy thử trước khi đưa vào sử dụng (kể cả mua mới hoặc đã qua sử dụng).
- TK 2412: Phản ánh chi phí đầu tư XDCB và tình hình quyết toán chi phí đầu tư XDCB của đơn vị.
- TK 2413: Phản ánh chi phí nâng cấp TSCĐ theo dự án đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt và tình hình quyết toán chi phí nâng cấp TSCĐ.
3.5.3. Phương pháp hạch toán một số nghiệp vụ chủ yếu
1. Kế toán chi phí đầu tư XDCB
a) Khi nhận khối lượng xây dựng lắp đặt,... hoàn thành do bên nhận thầu tại giao, căn cứ vào hợp đồng giao thầu, biên bản nghiệm thu khối lượng, phần giá công trình, hóa đơn bán hàng để hạch toán:
+ Trường hợp đầu tư XDCB để hình thành TSCĐ dùng cho hoạt động SXKDDV được khấu trừ thuế GTGT, ghi:
Nợ TK 2412, Nợ TK 1332 / Có TK 331 (tổng giá thanh toán)
+ Trường hợp đầu tư XDCB để hình thành TSCĐ dùng cho hoạt động HCSN hoặc hoạt động SXKDDV không được khấu trừ thuế GTGT, ghi:
Nợ TK 2412 / Có TK 331 (tổng giá thanh toán)
b) Trường hợp chuyển thẳng thiết bị không cần lắp đến địa điểm thi công giao cho bên nhận thầu hoặc giao cho bên sử dụng thiết bị:
+ Trường hợp thiết bị dùng để đầu tư XDCB hình thành TSCĐ dùng cho hóa động SXKDDV được khấu trừ thuế GTGT, ghi:
Nợ TK 2412, Nợ TK 1332 / Có TK 331 (tổng giá thanh toán)
+ Trường hợp thiết bị dùng để đầu tư XDCB hình thành TSCĐ dùng cho HCSN. dự án hoặc SXKDDV không được khấu trừ thuế GTGT, ghi:
NỢ TK 2412 / Có TK 331 (tổng giá thanh toán)
c) Khi trả tiền cho người nhận thầu, người cung cấp vật tư, thiết bị, DV có liên quan đến hoạt động đầu tư XDCB, ghi:
Nợ TK 331 / Có TK 111, 112, 337, 3664... Đồng thời ghi:
Có TK 009 (nếu rút dự toán)
Có TK 018 (nếu mua bằng nguồn thu h/động khác được để lại)
d) Khi xuất thiết bị giao cho bên nhận thầu:
+ Đối với thiết bị không cần lắp, ghi:
Nợ TK 2412 / Có TK 152 (chi tiết thiết bị trong kho)
+ Đối với thiết bị cần lắp:
- Khi xuất thiết bị cần lắp giao cho bên nhận thầu lắp đặt, ghi:
Nợ TK 152 (chi tiết t.bị đưa đi lắp) / Có TK 152 (chi tiết t.bị trong kho)
- Khi có khối lượng lắp đặt hoàn thành của bên nhận thầu bàn giao, khối lượng lắp đặt đã được nghiệm thu và chấp nhận thanh toán, thì giá trị thiết bị đưa đi lắp mới được coi là hoàn thành đầu tư, ghi,
Nợ TK 2412 / Có TK 152 (chi tiết thiết bị đưa đi lắp) đ) Khi phát sinh các khoản chi phí quản lý và chi phí khác liên quan đến hoạt động đầu tư XDCB:
- Trường hợp đầu tư xây dựng để hình thành TSCĐ sử dụng cho hoạt động SXKDDV được khấu trừ thuế GTGT, ghi:
Nợ TK 2412, Nợ TK 1332 / Có TK 111, 112, 331, 3664.....
- Trường hợp ĐTXDCB để hình thành TSCĐ sử dụng cho hoạt động HCSN dự án hoặc HĐSXKDDV không được khấu trừ thuế GTGT, ghi:
Nợ TK 2412 / Có TK 111,112, 141, 331, 3664...
Đồng thời ghi: Có TK 009 (Nếu rút dự toán)
e) Đối với các khoản chi từ dự toán ứng trước cho đầu tư XDCB khi được giao dự toán chính thức, ghi:
Nợ TK 2412 / Có TK 1374
9) Trong quá trình đầu tư XDCB nếu NVL sử dụng không hết nhập lại kho
Nợ TK 152 / Có TK 2412
h) Khi quyết toán kinh phí đầu tư XDCB: Căn cứ vào giá trị tài sản được bàn giao hoặc quyết toán đã được duyệt, ghi:
Nợ TK 211, 213 / Có TK 2412
Nếu TSCĐ được đầu tư XDCB bằng nguồn NS cấp, nguồn viện trợ, vay NNN hoặc nguồn phí được khấu trừ, để lại, đồng thời ghi:
Nợ TK 3664 / Có TK 36611, 36621, 36631
i) Khi phát sinh khoản đã chi nhưng không được duyệt phải thu hồi, ghi:
Nợ TK 1388 / Có TK 2412
k) Đối với công trình ĐTXDCB bằng vốn vay, trong thời gian xây dựng. Nợ TK 2412 / Có TK 111, 112
- Khi trả lãi vay, ghi
- Trường hợp số tiền vay về nhưng chưa được sử dụng ngay (hoặc dùng dần), trong thời gian chưa sử dụng tạm gửi NH, phát sinh lãi tiền gửi, ghi:
Nợ TK 112 / Có TK 2412
2. Kế toán nâng cấp TSCĐ theo dự án được cấp có thẩm quyền phê duyệt
Công tác nâng cấp TSCĐ của đơn vị có thể tiến hành theo phương thức tự làm hoặc giao thầu.
a) Theo phương thức tự làm, các chi phí phát sinh được tập hợp vào bên Nợ TK 241 "XDCB dở dang" (TK 2413) và được theo dõi chi tiết theo từng công trình, từng dự án nâng cấp TSCĐ. Khi phát sinh chi phí nâng cấp TSCĐ, căn cứ vào chứng từ có liên quan, ghi:
Nợ TK 2413 / Có TK 111, 112, 331, 3664...
Đồng thời ghi
Có TK 009 (nếu rút dự toán)
Có TK 018 (nếu mua bằng nguồn thu hoạt động khác được để lại). b) Theo phương thức giao thầu, kế toán phản ánh cho bên nhận thầu vào bên Có TK 331 "Phải trả cho người bán". Khi nhận được khối lượng nâng cấp do bên nhận thầu bàn giao, ghi:
Nợ TK 241 (2413) / Có TK 331
c) Trường hợp nâng cấp TSCĐ được đầu tư bằng nguồn vốn vay hoặc NVKD dùng cho hoạt động SXKDDV được khấu trừ thuế GTGT, ghi:
Nợ TK 2413, Nợ TK 133 / Có TK 111, 112, 331,...
d) Trường hợp nâng cấp TSCĐ thuộc nguồn vốn vay hoặc NVKD để dùng cho hoạt động SXKDDV không được khấu trừ thuế GTGT, ghi:
Nợ TK 2413 / Có TK 111112, 331,...(tổng giá thanh toán)
đ) Toàn bộ chi phí nâng cấp TSCĐ hoàn thành ghi tăng nguyên giá.
Nợ TK 211213 / Có TK 2413 Nếu TSCĐ được nâng cấp bằng nguồn NSNN cấp; nguồn viện trợ, vay nợ nước ngoài nguồn phí được khấu trừ, để lại, đồng thời ghi
Nợ TK 3664 / Có TK 36611, 36621, 36631
3.5.1. Yêu cầu quản lý và hạch toán
* Đối với hoạt động xây dựng cơ bản
Các đơn vị có hoạt động đầu tư XDCB tổ chức hạch toán hoạt động đầu tư XDCB chung trên cùng một hệ thống sổ kế toán của đơn vị sử dụng TK 241 “XDCB dở dang”. Đối với những công trình XDCB mà đơn vị chủ đầu tư có tổ chức Ban quản lý dự án và tổ chức hạch toán riêng thì thực hiện hạch toán theo chế độ kế toán quy định cho đơn vị chủ đầu từng thì thực
TK 241 được mở chi tiết cho từng công trình, hạng mục công trình đầu tư xây dựng. Đối với đầu tư XDCB ở mỗi công trình, hạng mục công trình phải hạch toán chi tiết theo từng loại chi phí đầu tư. Nội dung cụ thể của từng loại chi phí hạch toán vào TK 241 phải căn cứ vào quy định quản lý tài chính hiện hành về đầu tư xây dựng.
Chi phí trên TK 241 phải theo dõi được số lũy kế từ khi bắt đầu công trình đến khi hoàn thành bàn giao đưa công trình vào sử dụng và quyết toán được duyệt theo quy định của pháp luật về đầu tư xây dựng hiện hành.
Khi công trình XDCB hoàn thành, đơn vị chủ đầu tư phải tiến hành tính toán, phân bổ chi phí quản lý dự án và chi phí khác theo nguyên tắc:
-Các chi phí quản lý dự án và chi phí khác liên quan đến đối tượng tài sản nào thì tính trực tiếp cho đối tượng tài sản đó.
-Các chi phí quản lý dự án và chi phí khác có liên quan đến nhiều đối tượng tài sản thì phải phân bổ theo những tiêu thức thích hợp.
Trường hợp đầu tư XDCB bằng nguồn vốn vay, nguồn vốn kinh doanh, hoặc các Quỹ dùng cho hoạt động SXKDDV cần chú ý.
-Trường hợp đầu tư XDCB để hình thành TSCĐ dùng cho hoạt động SXKDDV thuộc đối tượng chịu thuế GTGT tính theo phương pháp khấu trừ, thì chi phí phản ánh vào TK 241 là chi phí không có thuế GTGT. Thuế GTGT đầu vào được phản ánh vào TK 1332.
-Trường hợp đầu tư XDCB để hình thành TSCĐ dùng cho hoạt động SXKDDV không thuộc đối tượng chịu thuế GTGT hoặc thuộc đối tượng chịu thuế GTGT tính theo phương pháp trực tiếp, thì chi phí đầu tư XDCB phản ánh vào TK 241 bao gồm cả thuế GTGT đầu vào.
Trường hợp ĐTXDCB bằng nguồn vốn vay thì lãi vay phải trả trong thời gian xây dựng được tính vào chi phí ĐTXDCB khác hoặc theo quy định về ĐTXDCB hiện hành và lãi tiền gửi của khoản đi vay được hạch toán giảm chi phí (chi phí khác) đầu tư XDCB hoặc theo quy định về ĐTXDCB hiện hành
* Đối với hoạt động nâng cấp TSCĐ
Chi phí nâng cấp TSCĐ thực tế phát sinh được kết chuyển vào các TK chi phí có liên quan trong 1 kỳ kế toán hoặc có thể phân bổ cho các kỳ kế toán. Trường hợp các dự án nâng cấp TSCĐ thì chi phí đó được ghi tăng nguyên giá của TSCĐ. Chi phí sửa chữa thường xuyên TSCĐ không hạch toán vào chi phí nâng cấp TSCĐ mà hạch toán vào các TK chi phí có liên quan khác.
3.5.2. Tài khoản sử dụng
TK 241- XDCB dở dang: phản ánh chi phí đầu tư xây dựng dở dang ở các đơn vị HCSN. TK này có 3 TK cấp 2:
- TK 2411: Phản ánh chi phí mua sắm TSCĐ và tình hình quyết toán chi phí mua sắm TSCĐ trong trường hợp TSCĐ mua về phải qua lắp đặt, chạy thử trước khi đưa vào sử dụng (kể cả mua mới hoặc đã qua sử dụng).
- TK 2412: Phản ánh chi phí đầu tư XDCB và tình hình quyết toán chi phí đầu tư XDCB của đơn vị.
- TK 2413: Phản ánh chi phí nâng cấp TSCĐ theo dự án đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt và tình hình quyết toán chi phí nâng cấp TSCĐ.
3.5.3. Phương pháp hạch toán một số nghiệp vụ chủ yếu
1. Kế toán chi phí đầu tư XDCB
a) Khi nhận khối lượng xây dựng lắp đặt,... hoàn thành do bên nhận thầu tại giao, căn cứ vào hợp đồng giao thầu, biên bản nghiệm thu khối lượng, phần giá công trình, hóa đơn bán hàng để hạch toán:
+ Trường hợp đầu tư XDCB để hình thành TSCĐ dùng cho hoạt động SXKDDV được khấu trừ thuế GTGT, ghi:
Nợ TK 2412, Nợ TK 1332 / Có TK 331 (tổng giá thanh toán)
+ Trường hợp đầu tư XDCB để hình thành TSCĐ dùng cho hoạt động HCSN hoặc hoạt động SXKDDV không được khấu trừ thuế GTGT, ghi:
Nợ TK 2412 / Có TK 331 (tổng giá thanh toán)
b) Trường hợp chuyển thẳng thiết bị không cần lắp đến địa điểm thi công giao cho bên nhận thầu hoặc giao cho bên sử dụng thiết bị:
+ Trường hợp thiết bị dùng để đầu tư XDCB hình thành TSCĐ dùng cho hóa động SXKDDV được khấu trừ thuế GTGT, ghi:
Nợ TK 2412, Nợ TK 1332 / Có TK 331 (tổng giá thanh toán)
+ Trường hợp thiết bị dùng để đầu tư XDCB hình thành TSCĐ dùng cho HCSN. dự án hoặc SXKDDV không được khấu trừ thuế GTGT, ghi:
NỢ TK 2412 / Có TK 331 (tổng giá thanh toán)
c) Khi trả tiền cho người nhận thầu, người cung cấp vật tư, thiết bị, DV có liên quan đến hoạt động đầu tư XDCB, ghi:
Nợ TK 331 / Có TK 111, 112, 337, 3664... Đồng thời ghi:
Có TK 009 (nếu rút dự toán)
Có TK 018 (nếu mua bằng nguồn thu h/động khác được để lại)
d) Khi xuất thiết bị giao cho bên nhận thầu:
+ Đối với thiết bị không cần lắp, ghi:
Nợ TK 2412 / Có TK 152 (chi tiết thiết bị trong kho)
+ Đối với thiết bị cần lắp:
- Khi xuất thiết bị cần lắp giao cho bên nhận thầu lắp đặt, ghi:
Nợ TK 152 (chi tiết t.bị đưa đi lắp) / Có TK 152 (chi tiết t.bị trong kho)
- Khi có khối lượng lắp đặt hoàn thành của bên nhận thầu bàn giao, khối lượng lắp đặt đã được nghiệm thu và chấp nhận thanh toán, thì giá trị thiết bị đưa đi lắp mới được coi là hoàn thành đầu tư, ghi,
Nợ TK 2412 / Có TK 152 (chi tiết thiết bị đưa đi lắp) đ) Khi phát sinh các khoản chi phí quản lý và chi phí khác liên quan đến hoạt động đầu tư XDCB:
- Trường hợp đầu tư xây dựng để hình thành TSCĐ sử dụng cho hoạt động SXKDDV được khấu trừ thuế GTGT, ghi:
Nợ TK 2412, Nợ TK 1332 / Có TK 111, 112, 331, 3664.....
- Trường hợp ĐTXDCB để hình thành TSCĐ sử dụng cho hoạt động HCSN dự án hoặc HĐSXKDDV không được khấu trừ thuế GTGT, ghi:
Nợ TK 2412 / Có TK 111,112, 141, 331, 3664...
Đồng thời ghi: Có TK 009 (Nếu rút dự toán)
e) Đối với các khoản chi từ dự toán ứng trước cho đầu tư XDCB khi được giao dự toán chính thức, ghi:
Nợ TK 2412 / Có TK 1374
9) Trong quá trình đầu tư XDCB nếu NVL sử dụng không hết nhập lại kho
Nợ TK 152 / Có TK 2412
h) Khi quyết toán kinh phí đầu tư XDCB: Căn cứ vào giá trị tài sản được bàn giao hoặc quyết toán đã được duyệt, ghi:
Nợ TK 211, 213 / Có TK 2412
Nếu TSCĐ được đầu tư XDCB bằng nguồn NS cấp, nguồn viện trợ, vay NNN hoặc nguồn phí được khấu trừ, để lại, đồng thời ghi:
Nợ TK 3664 / Có TK 36611, 36621, 36631
i) Khi phát sinh khoản đã chi nhưng không được duyệt phải thu hồi, ghi:
Nợ TK 1388 / Có TK 2412
k) Đối với công trình ĐTXDCB bằng vốn vay, trong thời gian xây dựng. Nợ TK 2412 / Có TK 111, 112
- Khi trả lãi vay, ghi
- Trường hợp số tiền vay về nhưng chưa được sử dụng ngay (hoặc dùng dần), trong thời gian chưa sử dụng tạm gửi NH, phát sinh lãi tiền gửi, ghi:
Nợ TK 112 / Có TK 2412
2. Kế toán nâng cấp TSCĐ theo dự án được cấp có thẩm quyền phê duyệt
Công tác nâng cấp TSCĐ của đơn vị có thể tiến hành theo phương thức tự làm hoặc giao thầu.
a) Theo phương thức tự làm, các chi phí phát sinh được tập hợp vào bên Nợ TK 241 "XDCB dở dang" (TK 2413) và được theo dõi chi tiết theo từng công trình, từng dự án nâng cấp TSCĐ. Khi phát sinh chi phí nâng cấp TSCĐ, căn cứ vào chứng từ có liên quan, ghi:
Nợ TK 2413 / Có TK 111, 112, 331, 3664...
Đồng thời ghi
Có TK 009 (nếu rút dự toán)
Có TK 018 (nếu mua bằng nguồn thu hoạt động khác được để lại). b) Theo phương thức giao thầu, kế toán phản ánh cho bên nhận thầu vào bên Có TK 331 "Phải trả cho người bán". Khi nhận được khối lượng nâng cấp do bên nhận thầu bàn giao, ghi:
Nợ TK 241 (2413) / Có TK 331
c) Trường hợp nâng cấp TSCĐ được đầu tư bằng nguồn vốn vay hoặc NVKD dùng cho hoạt động SXKDDV được khấu trừ thuế GTGT, ghi:
Nợ TK 2413, Nợ TK 133 / Có TK 111, 112, 331,...
d) Trường hợp nâng cấp TSCĐ thuộc nguồn vốn vay hoặc NVKD để dùng cho hoạt động SXKDDV không được khấu trừ thuế GTGT, ghi:
Nợ TK 2413 / Có TK 111112, 331,...(tổng giá thanh toán)
đ) Toàn bộ chi phí nâng cấp TSCĐ hoàn thành ghi tăng nguyên giá.
Nợ TK 211213 / Có TK 2413 Nếu TSCĐ được nâng cấp bằng nguồn NSNN cấp; nguồn viện trợ, vay nợ nước ngoài nguồn phí được khấu trừ, để lại, đồng thời ghi
Nợ TK 3664 / Có TK 36611, 36621, 36631
