Hóa đơn điện tử được áp dụng trên phạm vi toàn quốc bên cạnh việc tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, minh bạch cho người dân, doanh nghiệp, đồng thời sẽ góp phần hạn chế thấp nhất tình trạng mua bán, sử dụng hóa đơn bất hợp pháp nhằm chiếm đoạt tiền hoàn thuế. Tuy nhiên thời gian qua tình trạng này lại đang có những diễn biến khá phức tạp. Về vấn đền này, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế Vũ Chí Hùng đã chia sẻ giải pháp kiểm soát hóa đơn thông qua việc cơ quan thuế tăng cường áp dụng dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo vào kiểm soát HĐĐT.
PV: Tình trạng gian lận, mua bán hóa đơn bất hợp pháp đang có những diễn biến phức tạp và có chiều hướng gia tăng sau khi thay thế hóa đơn giấy truyền thống bằng hóa đơn điện tử (HĐĐT). Thưa ông, vì sao vậy?
Ông Vũ Chí Hùng: Lợi dụng sự thông thoáng của chính sách về việc thành lập doanh nghiệp (DN), các đối tượng đã thực hiện hành vi rất tinh vi để thành lập DN nhằm mua bán và sử dụng hóa đơn không hợp pháp để chiếm đoạt NSNN.
Do vậy, tình trạng mua bán hóa đơn không hợp pháp không phải là việc mới phát sinh gần đây. Nhưng từ khi triển khai sử dụng HĐĐT, dữ liệu về HĐĐT được lưu trữ và cơ quan thuế sử dụng các công cụ rà soát để phát hiện nhanh chóng, kịp thời và chuyển sang cơ quan điều tra nếu phát hiện việc mua, bán hóa đơn không hợp pháp.
Để đối phó với tình trạng trên, Tổng cục Thuế xây dựng và triển khai Hệ thống ứng dụng HĐĐT, phát triển công cụ tự động rà soát những DN có hành vi sử dụng hóa đơn không hợp pháp. Qua đó, cơ quan thuế sẽ nhận diện chính xác những đối tượng có hành vi mua bán hóa đơn không hợp pháp.
Bên cạnh đó, cơ quan thuế đã quyết liệt triển khai đồng bộ các giải pháp xác minh hóa đơn, thanh tra, kiểm tra hóa đơn... Trường hợp xác định có dấu hiệu vi phạm pháp luật về thuế, về hóa đơn, thì xử lý theo quy định hoặc chuyển ngay sang cơ quan công an đề nghị điều tra, xét xử.
PV: Hàng loạt vụ mua bán, gian lận hóa đơn, chiếm đoạt tiền hoàn thuế GTGT đã bị phát hiện, khởi tố. Thưa ông, đến nay, NSNN thu hồi được bao nhiêu?
Ông Vũ Chí Hùng: Thời gian qua, hàng loạt vụ mua bán, gian lận hóa đơn, chiếm đoạt tiền hoàn thuế GTGT đã bị phát hiện, khởi tố vụ án, khởi tố bị can nhanh chóng, kịp thời nhờ Hệ thống ứng dụng HĐĐT.
Cơ quan thuế các cấp đã tích cực thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra trước và sau hoàn GTGT theo quy định. Đồng thời, DN qua rà soát tự phát hiện số thuế đã hoàn không đủ điều kiện hoàn thuế để thực hiện khai bổ sung và nộp lại số thuế không đủ điều kiện hoàn vào NSNN.
Theo thống kê, công tác thu hồi hoàn thuế năm 2022 được 543,5 tỷ đồng. Trong 6 tháng đầu năm nay (tính đến ngày 14/6/2023), đã thu hồi được 506,7 tỷ đồng tiền hoàn thuế.
Tôi cũng xin nói thêm rằng, số tiền hoàn thuế nêu trên bao gồm cả số thuế mà DN tự kê khai, điều chỉnh nộp vào NSNN.
PV. Như vậy, khác với hóa đơn giấy truyền thống, việc mua bán, gian lận HĐĐT, sử dụng hóa đơn bất hợp pháp dễ dàng phát hiện nhờ Hệ thống ứng dụng HĐĐT lưu vết toàn bộ dữ liệu của người mua, người bán, thưa ông?
Ông Vũ Chí Hùng: Hiện nay, khi Hệ thống ứng dụng HĐĐT đi vào vận hành, toàn bộ hóa đơn được lưu tại cơ sở dữ liệu tập trung tại Tổng cục Thuế. Thông qua sử dụng công cụ rà soát tự động, cơ quan thuế sẽ nhận diện chính xác, kịp thời những đối tượng có hành vi mua bán hóa đơn.
Nhằm ngăn chặn kịp thời các trường hợp mua bán hóa đơn không hợp pháp, Bộ Tài chính đã chỉ đạo ngành Thuế triển khai đồng loạt các giải pháp công nghệ thông tin.
Theo đó, cơ quan thuế đẩy mạnh công tác quản lý hóa đơn dựa trên kết quả phân tích rủi ro theo các tiêu chí đánh giá để xác định người nộp thuế có rủi ro cao là những DN có nhiều dấu hiệu nghi ngờ gian lận trong sử dụng hóa đơn để đưa vào kiểm tra, thanh tra.
Bên cạnh đó, cơ quan thuế tăng cường đối chiếu thông tin giữa dữ liệu của DN tại hồ sơ khai thuế và dữ liệu HĐĐT mà DN đã khởi tạo và gửi cơ quan thuế, để đưa ra danh sách DN có sự sai lệch giữa hồ sơ và dữ liệu, đảm bảo DN khai đúng, đủ, không trì hoãn thời gian nộp thuế.
PV: Tức là, cơ quan thuế ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào việc quản lý HĐĐT?
Ông Vũ Chí Hùng: Đúng vậy, việc áp dụng HĐĐT bên cạnh việc đem lại những lợi ích cho người dân, DN và góp phần điện tử hóa, số hóa công tác quản lý thuế, Tổng cục Thuế đã khảo sát và dự báo tình trạng mua, bán hóa đơn không hợp pháp sẽ tiếp tục gặp phải những thách thức rất lớn trước những đối tượng xấu lợi dụng sự phát triển của công nghệ thông tin và sự thông thoáng trong chính sách thành lập DN mới để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật thuế về hóa đơn.
Dự báo trước tình hình, ngành Thuế đã tập trung nghiên cứu, xây dựng và triển khai ứng dụng công nghệ thông tin nhằm thực hiện chức năng kiểm soát thông tin HĐĐT, kiểm tra dấu hiệu cảnh báo sớm giúp đưa ra các trường hợp cần giám sát, kiểm tra thường xuyên, tiến tới phòng ngừa từ sớm, từ xa việc người nộp thuế xuất khống HĐĐT.
Việc ứng dụng công nghệ xử lý dữ liệu lớn (Big data), công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) vào việc quản lý thuế nói chung, quản lý hóa đơn nói riêng. Công nghệ này sẽ có cảnh báo tới người nộp thuế về sự bất thường hoặc đột biến so với hoạt động kinh doanh thông thường trong việc sử dụng hóa đơn ngay khi người nộp thuế thực hiện xuất hóa đơn.
Việc rà soát này được thực hiện theo ngày để ngăn chặn, cảnh báo việc xuất hóa đơn của DN có dấu hiệu rủi ro thông qua phân tích dữ liệu HĐĐT với các nội dung như xử lý ngôn ngữ tự nhiên, thống kê nhận biết tên hàng hóa, dịch vụ; xác định giá trị hàng hóa bất thường; xác định chuỗi mua bán giữa các DN giúp Trung tâm Phân tích dữ liệu HĐĐT có thể phát hiện ra những trường hợp gian lận, nghi ngờ mua bán hóa đơn với xâu chuỗi nhiều DN tham gia.
Với việc chính thức đưa vào vận hành, triển khai “Hệ thống phân tích cơ sở dữ liệu và quản lý HĐĐT” cơ quan thuế các cấp sẽ tập trung thực hiện rà soát, phân tích để kịp thời phát hiện các dấu hiệu rủi ro trong việc phát hành HĐĐT, giúp ngăn ngừa, xử lý các trường hợp vi phạm pháp luật về hóa đơn chứng từ nói riêng và về thuế nói chung góp phần tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý thuế cũng như tạo môi trường kinh doanh lành mạnh bình đẳng cho cộng đồng DN và người nộp thuế.
Xin trân trọng cảm ơn ông!
PV: Tình trạng gian lận, mua bán hóa đơn bất hợp pháp đang có những diễn biến phức tạp và có chiều hướng gia tăng sau khi thay thế hóa đơn giấy truyền thống bằng hóa đơn điện tử (HĐĐT). Thưa ông, vì sao vậy?
Ông Vũ Chí Hùng: Lợi dụng sự thông thoáng của chính sách về việc thành lập doanh nghiệp (DN), các đối tượng đã thực hiện hành vi rất tinh vi để thành lập DN nhằm mua bán và sử dụng hóa đơn không hợp pháp để chiếm đoạt NSNN.
Do vậy, tình trạng mua bán hóa đơn không hợp pháp không phải là việc mới phát sinh gần đây. Nhưng từ khi triển khai sử dụng HĐĐT, dữ liệu về HĐĐT được lưu trữ và cơ quan thuế sử dụng các công cụ rà soát để phát hiện nhanh chóng, kịp thời và chuyển sang cơ quan điều tra nếu phát hiện việc mua, bán hóa đơn không hợp pháp.
Để đối phó với tình trạng trên, Tổng cục Thuế xây dựng và triển khai Hệ thống ứng dụng HĐĐT, phát triển công cụ tự động rà soát những DN có hành vi sử dụng hóa đơn không hợp pháp. Qua đó, cơ quan thuế sẽ nhận diện chính xác những đối tượng có hành vi mua bán hóa đơn không hợp pháp.
Bên cạnh đó, cơ quan thuế đã quyết liệt triển khai đồng bộ các giải pháp xác minh hóa đơn, thanh tra, kiểm tra hóa đơn... Trường hợp xác định có dấu hiệu vi phạm pháp luật về thuế, về hóa đơn, thì xử lý theo quy định hoặc chuyển ngay sang cơ quan công an đề nghị điều tra, xét xử.
PV: Hàng loạt vụ mua bán, gian lận hóa đơn, chiếm đoạt tiền hoàn thuế GTGT đã bị phát hiện, khởi tố. Thưa ông, đến nay, NSNN thu hồi được bao nhiêu?
Ông Vũ Chí Hùng: Thời gian qua, hàng loạt vụ mua bán, gian lận hóa đơn, chiếm đoạt tiền hoàn thuế GTGT đã bị phát hiện, khởi tố vụ án, khởi tố bị can nhanh chóng, kịp thời nhờ Hệ thống ứng dụng HĐĐT.
Cơ quan thuế các cấp đã tích cực thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra trước và sau hoàn GTGT theo quy định. Đồng thời, DN qua rà soát tự phát hiện số thuế đã hoàn không đủ điều kiện hoàn thuế để thực hiện khai bổ sung và nộp lại số thuế không đủ điều kiện hoàn vào NSNN.
Theo thống kê, công tác thu hồi hoàn thuế năm 2022 được 543,5 tỷ đồng. Trong 6 tháng đầu năm nay (tính đến ngày 14/6/2023), đã thu hồi được 506,7 tỷ đồng tiền hoàn thuế.
Tôi cũng xin nói thêm rằng, số tiền hoàn thuế nêu trên bao gồm cả số thuế mà DN tự kê khai, điều chỉnh nộp vào NSNN.
PV. Như vậy, khác với hóa đơn giấy truyền thống, việc mua bán, gian lận HĐĐT, sử dụng hóa đơn bất hợp pháp dễ dàng phát hiện nhờ Hệ thống ứng dụng HĐĐT lưu vết toàn bộ dữ liệu của người mua, người bán, thưa ông?
Ông Vũ Chí Hùng: Hiện nay, khi Hệ thống ứng dụng HĐĐT đi vào vận hành, toàn bộ hóa đơn được lưu tại cơ sở dữ liệu tập trung tại Tổng cục Thuế. Thông qua sử dụng công cụ rà soát tự động, cơ quan thuế sẽ nhận diện chính xác, kịp thời những đối tượng có hành vi mua bán hóa đơn.
Nhằm ngăn chặn kịp thời các trường hợp mua bán hóa đơn không hợp pháp, Bộ Tài chính đã chỉ đạo ngành Thuế triển khai đồng loạt các giải pháp công nghệ thông tin.
Theo đó, cơ quan thuế đẩy mạnh công tác quản lý hóa đơn dựa trên kết quả phân tích rủi ro theo các tiêu chí đánh giá để xác định người nộp thuế có rủi ro cao là những DN có nhiều dấu hiệu nghi ngờ gian lận trong sử dụng hóa đơn để đưa vào kiểm tra, thanh tra.
Bên cạnh đó, cơ quan thuế tăng cường đối chiếu thông tin giữa dữ liệu của DN tại hồ sơ khai thuế và dữ liệu HĐĐT mà DN đã khởi tạo và gửi cơ quan thuế, để đưa ra danh sách DN có sự sai lệch giữa hồ sơ và dữ liệu, đảm bảo DN khai đúng, đủ, không trì hoãn thời gian nộp thuế.
PV: Tức là, cơ quan thuế ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào việc quản lý HĐĐT?
Ông Vũ Chí Hùng: Đúng vậy, việc áp dụng HĐĐT bên cạnh việc đem lại những lợi ích cho người dân, DN và góp phần điện tử hóa, số hóa công tác quản lý thuế, Tổng cục Thuế đã khảo sát và dự báo tình trạng mua, bán hóa đơn không hợp pháp sẽ tiếp tục gặp phải những thách thức rất lớn trước những đối tượng xấu lợi dụng sự phát triển của công nghệ thông tin và sự thông thoáng trong chính sách thành lập DN mới để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật thuế về hóa đơn.
Dự báo trước tình hình, ngành Thuế đã tập trung nghiên cứu, xây dựng và triển khai ứng dụng công nghệ thông tin nhằm thực hiện chức năng kiểm soát thông tin HĐĐT, kiểm tra dấu hiệu cảnh báo sớm giúp đưa ra các trường hợp cần giám sát, kiểm tra thường xuyên, tiến tới phòng ngừa từ sớm, từ xa việc người nộp thuế xuất khống HĐĐT.
Việc ứng dụng công nghệ xử lý dữ liệu lớn (Big data), công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) vào việc quản lý thuế nói chung, quản lý hóa đơn nói riêng. Công nghệ này sẽ có cảnh báo tới người nộp thuế về sự bất thường hoặc đột biến so với hoạt động kinh doanh thông thường trong việc sử dụng hóa đơn ngay khi người nộp thuế thực hiện xuất hóa đơn.
Việc rà soát này được thực hiện theo ngày để ngăn chặn, cảnh báo việc xuất hóa đơn của DN có dấu hiệu rủi ro thông qua phân tích dữ liệu HĐĐT với các nội dung như xử lý ngôn ngữ tự nhiên, thống kê nhận biết tên hàng hóa, dịch vụ; xác định giá trị hàng hóa bất thường; xác định chuỗi mua bán giữa các DN giúp Trung tâm Phân tích dữ liệu HĐĐT có thể phát hiện ra những trường hợp gian lận, nghi ngờ mua bán hóa đơn với xâu chuỗi nhiều DN tham gia.
Với việc chính thức đưa vào vận hành, triển khai “Hệ thống phân tích cơ sở dữ liệu và quản lý HĐĐT” cơ quan thuế các cấp sẽ tập trung thực hiện rà soát, phân tích để kịp thời phát hiện các dấu hiệu rủi ro trong việc phát hành HĐĐT, giúp ngăn ngừa, xử lý các trường hợp vi phạm pháp luật về hóa đơn chứng từ nói riêng và về thuế nói chung góp phần tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý thuế cũng như tạo môi trường kinh doanh lành mạnh bình đẳng cho cộng đồng DN và người nộp thuế.
Xin trân trọng cảm ơn ông!
